2024 yıllık TÜFE oranı yüzde 44,38 ve 12 aylık ortalama TÜFE oranı da yüzde 58,51 oldu.
Aritmetik olarak, enflasyon artarken 12 aylık ortalama TÜFE oranı daha düşük, enflasyon düşerken 12 aylık ortalama TÜFE oranı daha yüksek çıkar.
2025 Ocak ayında kira artışları 12 aylık ortalama olan yüzde 58,51 oranına göre yapılacaktır.
1- İTO 2024 yılı İstanbul geçinme endeksindeki artış, TÜİK TÜFE oranından 11 puan daha yüksek, yüzde 58,51 oldu. Yaşadığımız enflasyon ve İTO enflasyonuna bakarsak, TÜİK verileri inandırıcı olmuyor.
Enflasyonun her ülkede ekonomik ve sosyal maliyeti var. Fakat TÜİK verileri düşük gösterince, bu maliyetler daha yüksek oluyor. Çünkü yerli ve yabancı sermaye güven duymuyor. Bu nedenle doğrudan yabancı yatırım sermayesi gelmiyor. Güven ve belirsizlik sorunu nedeniyle fizibilite yapılamıyor. Yatırım eğilimi düşüyor. Türkiye de sabit sermaye yatırımları düşmeye başladı ve bu sene üçüncü çeyrekte eksi oldu.
En büyük sosyal sorun ise, maaş ve ücret artışlarında TÜFE’nin kriter olarak gösterilmesidir. Zira TÜFE yaşanan enflasyondan düşük kaldığı için işçi ve memurun satın alma gücü düştü. Son beş yılda gelir dağılımı bozuldu ve yoksulluk arttı.
2- 2024 dünya TÜFE ortalaması yüzde 7,9 oldu. Türkiye’de enflasyon düşüyor ve fakat dünya ortalaması ile bazı gelişmekte olan ülkelere göre daha çok yüksektir. Kabile devletlerini saymazsak, kriz içindeki Arjantin’den sonra dünyada ikinci sıradayız. Savaş içinde olan Rusya’da bile 2024 enflasyonu yüzde 8,9’dur.
3- Enflasyonun ekonomik ve sosyal maliyetinin Türkiye ‘de daha ağır olmasının bir nedeni de, demokratik ve hukuki altyapının zayıf olmasıdır.
2001 yılında ekonomik kriz yaşayan iki ülke, Türkiye ve Arjantin için kriz ikizleri denilmiştir. Şimdi 2018 yılından beri Arjantin kriz içindedir. Türkiye de 2018 kur şoklarından sonra ve Hükümetin faiz inadı yüzünden krize girdi.
2001 krizini Türkiye daha hızlı atlattı. Ama Arjantin bocaladı. Çünkü Arjantin 2001 krizinin altında aynı zamanda demokratik sorunlar, yolsuzluk sorunları ve güven sorunu yaşıyordu. Türkiye ise o yıllarda demokratik ve hukuki altyapıya sahipti.
Bugün Arjantin’de ekonomik kriz var ve fakat sosyal kriz yoktur. Arjantin’de iktidar değişti. 2023 sonunda, ekonomi profesörü olan ve bu alanda çok sayıda kitap yazmış olan Javier Milei devlet başkanı seçildi.
Önce istikrar programı yaptı. Uluslararası Para Fonu (IMF) ‘den 44 milyar dolar aldı. Devlette kronik aşırı harcamalarını kısarak bakanlıkların sayısını yarıya indirdi. Kamuda 70 bin pozisyonu ortadan kaldırdı. Milei, kamu ihalelerini ve çeşitli sübvansiyonları askıya aldı.
Türkiye’de ise bugünkü demokratik ve sosyal sorunlar Arjantin’in geçmişine benziyor. Dahası Suriyeli ve Afganlı sorunu; diğer siyasi, sosyal ve ekonomik istikrar sorunlardan daha ağır bir sorun olarak ortaya çıktı. Yine siyasi İslam’ın açık açık şeriat talebi, yerli ve yabancı sermaye için güven bunalımı yarattı.
Ve hala da bir istikrar programı yoktur.
Bu şartlarda Türkiye’de enflasyonun dünyada olduğu gibi yüzde 5’ler seviyesine düşmesi mümkün değildir. Ya yeniden artacak veya yüzde 20 veya üstünde kronikleşecektir.
Yayınlama 5 Ocak 2025
Yayın Köşe Yazıları, Son Köşe Yazıları, vitrin, vitrin2, Yeni Çağ
