TÜİK, finansal yatırım araçlarının, enflasyondan (TÜFE) arındırılmış, aylık, üç aylık, altı aylık ve yıllık reel getiri oranlarını açıkladı.
1- Mevduat faizi ilk defa olarak, üç ve altı aylık vadeler itibariyle yüzde 2,68 ve yüzde 3,29 oranında reel faiz getirdi. Ama Ocak ayında tekrar eksi reel faize geçti. Ocak ayında aylık yüzde 1,53 ve yıllık yüzde 3,79 oranında reel kayıp getirdi. Üstelik bu faizler brüt faizdir. Stopaj sonrası eksi reel faiz oranı daha yüksek olacaktır.
Üç ve altı aylık reel faiz verilmesinin iki nedeni var; birisi kur korumalı mevduattan çıkan para dövize gitmesin, ikincisi ise Carry trade girişi için faiz kur makası farkını daha açık tutmak.
Genelde Merkez bankası gösterge faizini düşürünce bankalar mevduat faizini daha hızlı düşürüyor. Bu nedenle ocak ayında mevduatta eksi reel faiz oluştu. Aynı zamanda ocak ayının son haftasında, mevduat 373,6 milyar dolar azaldı.
Söz gelimi şimdi MB gösterge faizini yüzde 45’e düşürdü, ama büyük bankalarda 32 günlük kırık vade için brüt faiz oranı yüzde 44 dur ve stopaj sonrası ele geçen reel faiz oranı ise yüzde 38’dir.
Bankaların mevduata reel faiz vermelerini sağlamak için, Merkez bankası fonlarına sınırlama getirilebilir mi? tartışmak gerekir.
Öte yandan mevduat faizi ile kredi faizleri arasında fark yüksektir. Söz gelimi bankaların mevduata yüzde 44 faiz veriyor ve fakat MB ağırlıklı ortalama kredi faizlerine göre ticari kredi faizleri yüzde 58 ve ihtiyaç kredisi faizleri yüzde 64’tür. Kredi faizleri için kâr marjı sınırlaması gelir mi? bu hususu da tartışmak gerekir.
2- Dolar ve Euro, her dönemde eksi reel getiri sağladı. Yıllık bazda dolar yüzde eksi 16,89 ve Euro yüzde eksi 21,11 reel kayıp getirdi. Euro dolardan daha fazla reel kayıp getirdi. Bunun nedenleri;
Euro’nun Dolar karşısında değer kaybetmesinin bir nedeni, 2021 ile 2024 arasında geçen dört yılda AB’ enflasyonunun daha yüksek çıkmasıdır. Bu dört yılda kümülatif olarak ABD’de fiyatlar yüzde 120,65 oranında artarken, AB de daha yüksek yüzde 126,14 oranında arttı.
ABD’de FED faiz oranlarını daha erken ve hızlı artırdı. Fonlar dolara yöneldi.
Rusya – Ukrayna savaşı, AB de enerji maliyetlerini artırdı, büyümeyi düşürdü. Euro değer kaybetti.
Doların ne olacağı, bundan sonrası Trump’ın tutumuna bağlı olarak değişecektir. Belirsizlik artarsa, dolar endeksi düşer.
Türkiye’de ise yine sıcak para girsin diye 2024 yılında kurlar düşük tutuldu. Aslında MB reel kur endeksine göre kur hala değerlidir. Ancak MB reel kur endeksini Türkiye’nin dış ticaretinde önemli paya sahip ülkelerin para birimlerinden oluşan sepete göre hesaplıyor. Bu hesapta iki sorun var;
Bir … İç piyasada dolar olarak mal ve hizmet satışı var. Söz gelimi tersanelerde bazı dallarda saat ücreti dolar olarak hesaplanıyor ve arttı. Bundan beş sen önce 500 bin dolar olan bir villanın fiyatı bir milyon dolara yükseldi.
Türkiye’de de 2003 doları ile bu günkü doların satın alma gücü farklıdır
İki.. 2003 yılında Dolar Endeksi (USDX), o yıl başında 100 seviyesinde iken yıl içinde 85 seviyeye kadar geriledi. Bugün dolar endeksi 108’dir.. 2003 temel yılı çok geride kaldı.
2024 yılında kurlarda aşırı dalgalanma olmadı. Bu nedenle MB 2024 yılını baz yılı olarak almalı ve yeni bir reel kur endeksi hazırlamalıdır.
3- Borsa aşırı kırılgandır. Üç aylık reel getirisi yüzde 2,68 iken, 6 aylık reel getirisi yüzde eksi 22,1 oldu.
Borsanın aşırı kırılgan olmasının nedenleri; manipülasyona açıktır. Yasal altyapıda eksiklik vardır. Şirketlerin borsaya açılması ve denetimi konusunda kamuoyunda çeşitli spekülasyonlar konuşuluyor. Bunlar borsaya zarar veriyor. Sermaye piyasası daha şeffaf hale getirilmelidir.
Özetle; yıllık bazda Külçe altın dışında tüm finansal yatırım araçları reel kayıp getirdi. Altının yıllık reel getirisi yüzde 7,19 oldu.
Finansal yatırım araçlarında herkes kaybettiyse kim kazandı? Bankalar, devlet ve Carry trade yoluyla gelen vurkaç sıcak para.
Sonuç: Küçük tasarrufların kaybettiği ve kırılgan bir piyasa yapısı tasarrufların yatırıma gitmek yerine altına ve gayrimenkule gitmesine neden oluyor. Türkiye tasarruf yaratamıyor. Bunun içindir ki büyümeyi sürdüremiyor.
Yayınlama 9 Şubat 2025
Yayın Köşe Yazıları, Son Köşe Yazıları, vitrin, vitrin2, Yeni Çağ
