Hazine ve Maliye bakanı, konut kiralarında yüzde 25 sınırının kaldırılmasının TÜFE direncini artırdığını söyledi. Yasaklarla, devletin başkasının malına el koymakla enflasyonu çözebileceğine inanmak, piyasa ekonomisi anlayışına, iktisadi anlayışa açıkça aykırıdır.
Kira artışlarını enflasyonun altında tutmak, mal sahibinin cebinden kabadayılık etmek demektir. Kanunla mal sahibinin gelirine el koymak demektir. Bunu ancak ceberrüt devlet yapar.
Kurumsal ve sosyal devlet, sosyal konut yapar, parasız veya düşük aylıkla konut verir.
Konutun piyasadaki yeri ve önemi
2008-2009 finansal krizinin nedeni, konut balonu ve bu balonu finans sektörünün spekülatif alanda kullanması oldu.
Gelişmekte olan ülkelerde, hızla artan kentleşme, nüfus büyümesi ve kentsel dönüşüm ihtiyacı ile düşük ve orta gelirli hane halklarının uygun fiyatlı ve uygun kiralı konutlara erişebilmeleri için hükümetlerin sosyal tabanlı bir konut politikası olmalıdır.
Söz gelimi, Brezilya’da “Minha Casa Minha Vida” (Benim Evim, Benim Hayatım) programı ile düşük gelirli ailelere konut sağlandı.
Türkiye’de TOKİ konut yapıp maliyetine satıyor ama halkın konut alacak alım gücü yok.
Hükümetler, 2003 yılından beri konut sektörünü;
Bir… Devlete gelir getirecek rant alanı olarak gördü.
İki… Konut sektörünü, TOKİ’yi ve özellikle AK parti döneminde KİPTAŞ, yandaş medya, partililere ve yandaş müteahhitlere imkân kapısı yaptı.
Konut balonunun nedenleri
Türkiye’nin yanlış ve yanlı politikaları konut balonunun oluşmasına neden oldu. Bu nedenle 2022 yılında konut fiyatları yıllık yüzde 186,8 oranında arttı. Ayrıca konut balonunda;
- Pandemi, açık alanlarda, yazlıklarda ve kırsal kesimde konut talebini ve fiyatlarını artırdı.
- Deprem riski, güvenli alanlarda, kırsal kesimlerde, Ankara gibi deprem riski az şehirlerde fiyatları artırdı.
- Faiz nas olayı, TL’den kaçışı hızlandırdı ve güvenli yatırım alanı olarak konut talebini ve fiyatları artırdı.
- 2022 MB net hata ve noksan kaleminden 24,2 milyar dolar kaynağı belirsiz döviz girişi oldu. Bu doğrudan kara para girişiydi ve konut sektörü de para aklama alanlarından birisi oldu.
- 2023 seçimlerinde değişiklik olacağı ihtimaline karşı, siyasi ve bürokratik rantlardan dolayı panik yaşayanlar da konut alarak para akladılar.
Bundan sonra ne olur ?
Konut fiyatları 2019 sonrasında enflasyonun üstünde oluşmaya başladı. 2023 sonunda yavaşladı ve aylık fiyat artışı İTO geçinme endeksi altında kalmaya başladı.
2023 Ekim ayı ile 2024 Ekim ayı arasında son bir yılda;
- İTO geçinme endeksi yüzde 59,1 oranında artarken;
- Konut fiyatları daha az, yüzde 26,8 oranında arttı.
Ancak daha uzun dönemli bakarsak, konut balonu henüz sönmedi.
2015 yılını 100, temel yıl alırsak 2024 Ekim ayında;
Konut fiyat endeksi; 1777,4,
İTO geçinme endeksi; 1234,6
Aylık ortalama dolar kuru endeksi 1120 oldu.
Aşağıdaki grafikten de görüleceği gibi, 2024 yılında konut fiyatlarında reel düşüş yaşanmasına rağmen, halen balon var. Bu balon eğer önemli bir siyasi, sosyal, ekonomik ve jeopolitik risk oluşmazsa, 2025 ve 2026 da dengeye gelir. Ama her zaman 2015 seviyesinin üstünde olur.
Olası riskler oluşmazsa, konut alınabilir. 2025 sonunu beklemek daha iyi olur.
Yayınlama 21 Kasım 2024
Yayın Köşe Yazıları, Son Köşe Yazıları, vitrin, vitrin2, Yeni Çağ
