Dün bu köşede 2024 enflasyon tahminini vermiştim. Geçmiş yıllarla ve diğer gelişmekte olan ülkeler büyüme oranları ile karşılaştırırsak 2024 büyüme oranının düşük olacağı anlaşılıyor. Düşük ise büyüme ekonomik istikrarı bozucu etki yapar.
İMF 2024 yılında gelişmekte olan ülkelerde ortalama büyüme oranının yüzde 4,1 olacağını, Türkiye‘de ise yüzde 2,9 olacağını açıkladı.
Türkiye ile ilgili 2024 ortalama büyüme tahminleri şöyledir;
- OECD; 2,9
- İMF; 2,9
- Dünya Bankası; 3,1
- Moody’s; 2,5
- Standart and poor’s; 2,3
Gelir artışını fert başına GSYH büyüme gösterir. 2024 büyüme oranını yüzde 3 olarak alırsak, nüfus artış hızını da yüzde 1 alırsak; 2024 fert başına büyüme yüzde 1,98 olur. Yüzde 1,98 büyüme Türkiye şartlarında çok düşük büyüme demektir.
Öte yandan büyüme gelir artışı yaratır ve fakat her zaman kaynak ve servet artışı yaratmaz. Söz gelimi deprem bölgesinde binaların yıkılması servet kaybı demektir ve fakat binanın yıkılması için işgücü ve makine çalışması katma değer yaratır ve büyümeyi artırır.
2024 ilk 6 ayında seçim harcamalarının artması büyümeyi tetikleyecektir. Ama yılın ikinci yarısında eksi büyüme yaşama olasılığı yüksektir.
Düşük büyüme nedeni ile;
1.Gelir dağılımı daha çok bozulacak, yoksulluk artacaktır.
Çalışanların yüzde 57’si asgari ücretle çalışıyor. Ayrıca asgari ücret artışı tüm çalışanlar için bir göstergedir. 2024 ilk 6 ayında TÜFE oranı yüzde 60 altına inmez, yüzde 49 asgari ücret artışı çalışanların reel ücretlerinin düşmesi demektir. Yoksulluğu artırıcı yönde etki yapacaktır.
Fert başına gelir artışının düşük olması da topyekun yoksulluğu artıracaktır.
- Düşük büyüme yatırımların düşmesine neden olacaktır.
Fert başına gelir artışının düşük kalması halinde yatırımlar için yeterli kaynak yaratılamaz. Piyasaya ve hükümete olan güven de düşük olunca, 2024 yatırım eğilimi düşecektir. Yatırımların düşmesi büyüme potansiyelinin düşmesi demektir. Bu durumda büyüme sürdürülemez
- İşsizlik artar.
Düşük büyüme paralel olarak istihdamda sınırlı artış yaratır. Aslında 2022 son çeyreği ile 2023 üçüncü çeyreği arasında, sanayi sektöründe ilk üç çeyrek daralma oldu. Sırasıyla büyüme; eksi 4,4, eksi 1, eksi 2,7 ve 5,7 oldu. Aslında sanayi sektörü öteden beri destek görmüyor. 2024 yılında da sanayi de daralma olur. İstihdam düşer.
- Gelir artışı olmazsa TL ve döviz kredilerinde geri ödeme sıkıntısı olur.
Reel sektörde gelir artışı düşük kalırsa, kredi ödemeleri aksar. Döviz kredilerinde de önce TL gelir sağlamak sonra bunu dövize çevirmek gerekir. Bu durumda kredilerde takip oranı artar ve bazı bankalar sorun yaşayabilir.
Özet olarak; seçim nedeni ile büyüme olur ve fakat düşük kalır. Seçim sonrasında hükümet kemer sıkmak zorunda kalır ve ikinci yarıda eksi büyüme olur.
